تاریخ : يکشنبه 24 دي 1402
کد 1027

اهمیت تشخیص به موقع بیماری های روماتیسمی

دکترعلی اصغر ابراهیمی دانشیار بیماریهای داخلی – روماتولوژی دانشگاه علوم پزشکی تبریز عنوان کرد؛

روماتیسـم بـه مجمـوع اختـلالات التهابـی عناصـر آناتومیـک تشـکیل دهنـدٔه سیســتم موسکلواســکلتال ( دســتگاه حرکتــی بــدن انســان ) گفتــه می شــود.


 
اکثــر ایــن بیمــاری هــا سیســتمیک و پیشــرونده هســتند و بــه همیــن جهــت هـم معمـولا تمایـل بـه مزمـن شـدن دارنـد. بیمـاری هـای مزمـن هـم اغلـب ایجــاد عــوارض و ناتوانــی در پیــش بیمــار مبتــلا مــی نماینــد.
بنابرایــن خیلــی روشـن اسـت کـه تشـخیص زود هنـگام همچـون بیمـاری هایـی چقـدر مهـم و حیاتــی اســت. بــه طــور کلــی تشــخیص هــر بیمــاری فرآینــد مهــم و اساســی اسـت کـه دو عنصـر «علـم» و « هنـر» در آن نقـش اصلـی و تعییـن کننـده دارد.
یعنـی پزشـک بایـد آخریـن دسـت آوردهـای طـب و بـه ویـژه رشـته تخصصـی خــودش را بایــد داشــته باشــد و ایــن لازم اســت امــا کافــی نیســت. چــرا کــه هنـر یـا مهـارت معاینـه بالینـی کامـل و خـوب نیـز حتمـا لازم اسـت تـا پزشـک تمـام یافتـه هـای بالینـی موجـود بیمـارش را بخوبـی و بطـور کامـل بیابـد و در نهایـت بتوانـد بیـن اظهـارات و شـکایات بیمـارو یافتـه هـای خـود بـه ارتبـاط منطقـی برسـد و البتـه پـس از آن هـم «هنـر» گزینـش منطقـی درخواسـت هـای پاراکلینیــک لازم بــرای هــر بیمــار را بــکار گیــرد.
 بــا ایــن روال معمــولا « پــازل تشـخیص» قابـل دسـت یابـی خواهـد بـود و اگـر احیانـا چنیـن نباشـد بـاز هـم احتمـال حـل مشـکل تشـخیص بـا معاینـه مجـدد و دقیقتـر بیمـار وجـود دارد. رسـیدن بـه تشـخیص درسـت و در عیـن حـال « زود هنـگام » از طریـق معاینـه فیزیکــی کامــل بیمــار و همچنیــن اخــذ تاریخچــه ی طبــی وی امــکان پذیــر مـی باشـد. البتـه درخواسـت و انجـام تسـت هـای آزمایشـگاهی لازم و منطقـی بـرای هـر بیمـار نیـز هـم بـه تشـخیص نهائـی کمـک مـی کنـد و هـم در رسـیدن بــه اتیولــوژی اصلــی بیمــاری یــاری دهنــده مــی باشــد.
 بایــد گفتــه شــود کــه تشـخیص به موقـع یـا زود هنـگام در واقـع نوعـی «پیشـگیری ثانویـه» اسـت چـرا کـه بـه موقـع تشـخیص دادن و تجویـز درمـان هـای لازم میتوانـد در بیشـتر مــوارد از پیشـرفت و عــوارض بیمــاری جلوگیــری نمایــد بــا شــانس و امــکان رسـیدن بـه درمـان کامـل و قطعـی بیمـاری را فراهـم آورد. تـلاش در رسـیدن بـه تشـخیص زودرس در واقـع نوعـی « بلنـد همتـی» و دلسـوزی و نـوع دوسـتی بیشـتر از جانـب پزشـک نسـبت بـه بیمـار خویـش اسـت.
 تشـخیص بـه موقـع هـم پزشـک را امـکان مـی دهـد کـه درمـان هـای مؤثـر را زودتـر اعمـال کنـد و از پیشـرفت بیمـاری نیـز مانـع شـود و هـم بـه بیمـار کمـک مـی کنـد تـا از لحـاظ ذهنـی آرامتـر باشـد و بـرای درمـان هـای تجویـزی آمادگـی و پذیـرش بیشـتری داشـته باشـد. نکتـه ی مهمتـر اینکـه تشـخیص زودرس بیمـاری و درمـان هـای بـه موقـع اغلـب مـوارد «نجـات دهنـدٔه زندگـی بیمـار» و « صرفـه افتصـادی وی « خواهـد بـود.
حـال سـؤال اینسـت چـه عواملـی مانـع رسـیدن بـه تشـخیص زود هنــگام بیمــاری مــی شــود. - مراجعــه تأخیــری بیمــار بــه عللــی مثــل: عــدم آگاهــی و آشــنائی بیمــار از علائــم بیمــاری ، وجــود مشــکلات مالــی در پیـش بیمـار، یـا در دسـترس نبـودن مراکـز سیسـتم سـامت در محـل زندگـی بیمـار. - نارسـائی یـا تأخیـر مراکـز سیسـتم سـامت در شناسـائی و تشـخیص اهمیـت مشـکالت بیمـار ناشـی از نبـود پزشـک متخصـص و یـا حتـی پزشـک عمومـی در محـل زندگـی بیمـار. - تأخیـر در تشـخیص و ارجـاع بیمـار بـه مراکـز تخصصـی مناسـب. - البتـه در پایـان بایـد گفتـه شـود کـه بهتـر اسـت مراقـب باشــیم بــه بهانــه تشــخیص زودرس، تســت هــا و کارهــای تشــخیصی احیانــا غیـر لازم یـا اضافـی یا تهاجمـی بـرای بیمـار تحمیـل نکنیـم .
 بلکـه ایـن هـدف را بـا بهـره گیـری از مهـارت و توانمندیهـای بالینـی خودمـان (بـه عنـوان پزشـک معالــج) و انجــام نهایــت دقــت در معاینــات مجــدد بیمــار و اخــذ کامــل و بــا حوصلـه تاریخچـه طبـی از بیمـار بدسـت بیاوریـم. منتهـی دراینجـا نیـز اسـتفادٔه حداکثــری از حداقــل در خواســت هــای پاراکلینیــک لازم را نیــز فرامــوش نمــی کنیــم. هــدف از تشـخیص زودرس بیماریهــا، تــلاش منطقــی و علمــی در هــر چــه کوتاهتــر کــردن مســیر تشــخیص اســت تــا بــه موقــع نیــز درمانهــای لازم شـروع بشـود.
 
بـه عبـارت دیگـر نوعـی صرفـه جوئـی بـا هـدف از لحـاظ زمانـی و مالـی بـه نفـع بیمـار انجـام داده باشـیم. واضـح اسـت کـه اصلـی تریـن ابـزار رسـیدن بـه تشـخیص زود هنـگام عبارتسـت از داشـتن اطمینـان و اعتمـاد بـه نفـس از جانـب پزشـک نسـبت بـه تمـام یافتـه هـای بالینـی و آزمایشـگاهی خود در تمـام مراحـل مواجـه بـا بیمـار اسـت.
 اهمیـت تشـخیص بـه موقـع در تمـام رشـته هـای طـب اعـم از داخلـی، جراحـی، زنـان و کـودکان بـا تمـام زیـر گـروه هـای آنهـا بسـیار واضـح اسـت . ایـن امـر مهـم در همـه رشـته هـای تخصصـی و فــوق تخصصــی نیــز صــادق اســت. ایــن تــلاش بــا ارزش در رســیدن بــه تشــخیص زود هنــگام و بکارگیــری درمــان هــای منطقــی و ضــروری در اولیــن فرصـت ممکـن نتایـج بـا ارزشـتری داشـته باشـد ماننـد نجـات بیمـار از گسـترش بیمــاری و عــوارض آن. کاهــش هزینــه هــای خــود بیمــار و سیســتم ســامت جامعــه. افزایــش امــکان بازگشــت بیمــار بــه زندگــی و کار و فعالیــت روزمــره هــر چــه زودتــر و بهتــر. کاهــش یــا جلوگیــری از مــرگ و میرناشــی از بیمــاری هـا. مثـال هـای از اثـرات حیاتـی تشـخیص زودرس در بیماریهـای روماتیسـمی را چنیـن مـی تـوان گفـت. بیمـاری سیسـتمیک لوپـوس اریتماتـو سیسـتمیک  SLE  تشــخیص بــه موقــع و درمانهــای مؤثــر و کنتــرول دقیــق بیمــار. مــی توانـد از درگیـری ارگانهـای حیاتـی مثـل کلیـه ،ریـه و مغـز بکاهـد.
 تمـام بیمـاری هـای واسـکولیتی از جملـه «آرتریـت ژانـت سـل » یـا همـان « آرتریـت تمپـورال» درافــراد بــالای ۵۰ ســال بصــورت ســردرد تــازٔه ناحیــه گیجگاهــی و حالــت برجسـتگی و حسـاس بـه لمـس در مسـیر شـریان تمپـورال و بـالا بـودن ESR شــروع شــده و همــراه بــا علائــم تــاری دیــد و حتــی کــوری حــاد مــی باشــد. حــال تشــخیص بــه موقــع و شــروع درمــان بــا اســتروئید دوز بــالا ، در اکثــر اوقــات موجــب بهبــودی و حــل مشــکلات چشــمی مــی گــردد. همچنیــن در مشـکلات التهابـی مفاصـل مثـل آرتریـت روماتوئیـد و اسـپوندیلو آرتروپاتـی هـا مثـل بیمـاری مهـم اسـپوندیلیت آنکیلـوزان » AS » وحتـی مشـکالت دژنراتیـو مفصلـی از جملـه بیمـاری شـایع « آرتـروز» تشـخیص بـه موقـع و تـلاش همـه جانبــه در کنتــرول ایــن اختــالات مــی توانــد پیــش آگهــی آنهــا را تغییــر داده امـکان زندگـی و فعالیـت عـادی را بـرای بیمـار مبتـلا فراهـم آورد.

ارزش قابـل توجــه تشــخیص زودهنــگام شــایعترین بیمــاری متابولیــک اســتخوانی یعنــی » اســتئوپروز یــا پوکــی اســتخوان » هــم جــای خــود دارد. چــرا کــه بــا اعمــال بــه موقــع تمــام درمانهــای داروئــی و غیــر دارویــی و تـلاش همــه جانبــه در یافتـن علـت یـا علـل زمینـه ای آن مـی توانـد از بـروز مهمتریـن عارضـه مهلـک اســتئوپروز یعنــی «شکســتگی هــای اســتخوانی» جلوگیــری نمایــد.