انتشار مقاله "نگرش پزشکان طب اورژانس درباره حضور همراهان بیمار در هنگام احیاء" در مجله معتبر احیاء،  توسط اساتید دانشگاه علوم پزشکی تبریز

دكتر حسن سليمان پور (دانشيار بيهوشي و فلوشیپ احیای قلبی – ریوی و مراقبت بحرانی بیماران ترومائی گروه طب اورژانس دانشگاه علوم پزشكي تبريز)، نویسنده مسئول این مقاله در خصوص اين خبر گفت:

 بصورت سنتی هر گاه بیماری در بیمارستان دچار ایست قلبی می شود، در زمان شروع عملیات احیاء، خانواده بیمار به اتاق انتظار ( خارج ازاتاق احیاء) هدایت می شوند و معمولا یک پرستار از اتاق احیاء خارج شده و خانواده بیمار را در جریان وضعیت بیمار قرار می دهد. حضوراعضاي خانواده بیماران درزمان احیاءقلبی ریوي، علاوه بر مقررات موجود در اين زمينه، به عوامل متعددي بويژه نگرش کارکنان شاغل دربخش اورژانس وابسته است. حضور خانواده و همراهان بيمار بر بالين وي در حين انجام اقدامات پيشرفته احياي قلبي ريوي توسط تيم درماني مسئول، بعنوان یک موضوع کاربردی مهم و بحث بر انگیز مورد توجه فراوان قرار گرفته است و این مقوله چالش برانگیز، در طي سالهاي اخير، بحثهای گسترده ای را ایجاد کرده است. گفتنی است در سالهاي اخير در بیشتر کشورهای پیشرفته و رو به رشد دنیا، حضور یکی از اعضای خانواده بیمار در بخش مراقبتهای ویژه (ICU ) بیمارستانها در کنار بیمار و موظف بودن یکی از پرستاران بخش به توضیح دادن مراحل پرستاری و مراقبت از بیمار در حال اجرا است.

 بر اساس منشور حقوق بيمار در کشور ما،  بيماردر حال احتضار حق دارد در آخرين لحظات زندگي خويش با فردي كه مايل است، همراه گردد. با توجه به اینکه در مراکز درمانی کشور ما برخورد های متفاوتی با بحث حضور همراهان طی احیای قلبی – ریوی (CPR ) می شود و با عنایت  به اینکه تا کنون در  مورد تاثیرات متقابل حضور همراهان هنگام احیاء بر روی خانواده بیمار و تیم درمانگر تحقیق جامعی صورت نگرفته است و از طرفي نظر به اهميت بالاي مراقبت از بيمار، بويژه در فرهنگ ما ايرانيان و لزوم بررسي نگرش مراقبين امر سلامت در کشور،  انجام مطالعه ای جامع در اين حيطه نوعي اولويت محسوب مي شد. لذا در طی این تحقیق بر آن بودیم  که نگرش پزشکان شاغل درگروههای طب اورژانس دانشگاه های علوم پزشکی ایران را در باره  حضور همراهان بیمار در هنگام احیاء بررسی نمائیم که در ادامه به خلاصه ای از دستاوردهای این تحقیق می پردازیم:

نتایج بدست آمده  بر روی 277 پزشک و دستیار طب اورژانس دانشگاه های علوم پزشکی، نشان داد که اکثریت افراد مورد مطالعه ما (42.3%) با حضور همراهان بیمار در هنگام احیاء، مخالف و یا به شدت مخالف هستند، و در مقابل (35.7%) موافق یا کاملا موافق هستند.  در مقایسه با مطالعات قبلي، درجه پذیرش یا رد حضور همراهان بیمار در هنگام احیاء، با پزشکان مطالعه ما  یکسان بود و تقریبا مانند دیگر مطالعات انجام شده، نظر اکثر پزشکان این مطالعه نیز نسبت به مقوله حضور همراهان بیمار در هنگام احیاء، منفي بود. ما همچنین تلاش نمودیم دلایلي را که مي تواند در  تصمیم پزشکان نسبت به حضور همراهان بیمار در هنگام احیاء، موثر باشد و همچنین عواملي که احتمالاً مي تواند به تغییر نگرش آنها کمك نماید را توضیح دهیم . مطالعه ما نشان داد که باور بهداشتي (Health belief ) پزشکان شرکت کننده در این مطالعه در مورد حضور همراهان در حین احیاء، مهم ترین عامل نگرش منفی بود.

دومین مؤلفه  موثر بر نگرش منفی پزشکان  اورژانس  در این مطالعه، Triggers (محرک) بود. به عنوان مثال وجود دستورالعمل بیمارستانی برای پذیرش حضور همراهان هنگام احیاء، و حمایت  تعداد بیشتری از  کارکنان    برای پشتیباني ازحضور  اعضای خانواده، مي تواند "محرك "پشتیباني پزشکان از این اقدام باشد .

سومین مؤلفه موثر بر نگرانی پزشکان برای پذیرش حضور همراهان هنگام احیاء، در مورد هزینه ها و خطرات مرتبط با اجازه دادن حضور بستگان بود  )کنترل رفتار آنها ( . پس یکی دیگر از دلایل مخالفت با پذیرش حضور همراهان هنگام احیاء در اکثر پزشکان این مطالعه، نگرانی از کنترل رفتارشان توسط همراهان بیمار و ترس از ایجاد دعاوی قضایی بود.

 چهارمین مؤلفه ای که در مطالعه ما  با نگرش منفی پزشکان اورژانس نسبت به پذیرش حضور همراهان هنگام احیاء،  ارتباط داشت، Self efficacy  یا خود کارامدی بود .یعني ترس از تاثیر پذیرفتن کارایي کلینیکی شان در هنگام حضور همراهان در حین احیاء، که این تفکر منفي میتواند با افزایش تجربه و افزایش مهارت های کلینیکي کاهش یابد.

سرانجام آخرین فاکتوری که  که در این مطالعه بررسي شد Norms یا هنجارهای ذهني افراد پرسش شونده بود . به عبارت دیگر وقتي رئیس دپارتمان اورژانس از پزشکان و رزیدنت های اورژانس بخواهد که حضور همراهان هنگام احیاء در بخش اورژانس رعایت شود، این پشتوانه ذهني، می تواند  سبب رعایت پذیرش حضور همراهان هنگام احیاء، توسط پزشکان اورژانس گردد .

بنابراین در مطالعه ما دو علت اصلي در نگرش منفي نسبت به پذیرش حضور همراهان هنگام احیاء، یکي باور بهداشتي و دیگری وجود یا عدم وجود محرك یا Trigger بود . از علل دیگر که در درجات بعدی اهمیت بود ، کنترل رفتار ، خودکارایي و هنجارهای ذهني بود .

به طور کلی  تجربه، دانش و یا مهارت های عملکردی بر تصمیم گیری متخصصین طب اورژانس در پذیرش این موضوع مؤثر می باشد. از طرفی آگاهي از حقوق بیمار در سال های اخیر و ارتقاء مسئولیت پذیری حرفه ای منجر به افزایش ادعاهای حقوقي در زمینه پزشکي شده است. بنابراین حتي اگر متخصصین مراقبت های بهداشتي بر این باور باشند که پذیرش حضور همراهان هنگام احیاء، ممکن است به نفع خویشاوندان باشد، به علت ترس از دست دادن کنترل رفتار، با آن مخالفت مي کنند.

طبق مطالعه حاضر، مشخص شد که پزشکان شرکت کننده در این تحقیق آماده قبول این دستور العمل نیستند . بهبود در زمینه های زیر ممکن است به ترویج این اقدام کمك نماید:

1-     بستگان بیمار باید به خوبي قبل از ورود به صحنه احیاء، از آنچه قرار است اتفاق بیفتد مطلع شده و توسط یك عضو تیم احیاء که ترجیحا پرستار مجرب و با سابقه بوده و در عملیات احیاء درگیر نمی باشد همراهی شوند.

2-      افزایش تعداد اعضای تیم شرکت کننده در احیا، از جمله اعضای پشتیباني کننده مسائل عاطفی بستگان، ممکن است در قبول این امر کمك کننده باشد. واضح است که قرار دادن این سیاست در دستور العملهای بیمارستانی عملیات احیاء قلبی - ریوی مي تواند اجرای آن را تسهیل نماید .

لازم به ذکر است، حضور همراهان بیمار بر بالین بیمار ارتباط قوی با خصوصیات فرهنگي و آداب و سنن قومي دارد و نمي توان نتایج تحقیقات مناطق مختلف را مرجعي یکسان برای قضاوت در مورد این مساله قرار داد. بنابراین دیدگاه مناطق مختلف کشور ما نیز تابع شرایط اجتماعي و فرهنگي هر منطقه بوده و نتیجه حاصل از دانشگاهها ی مورد مطالعه نیز گواه این مطلب است. بطوری که نگرش پزشکان و یا میزان حمایت از قانون و سایر موارد مرتبط در این حوزه، به نحو عمیقي متاثر از شرایط فرهنگي و قومي حاکم در منطقه تحت پوشش هر دانشگاه دارد. در مطالعه ما متخصصین و رزیدنت های طب اورژانس دانشگاه تبریز نسبت به سایر دانشگاهها نسبت به پذیرش حضور همراهان هنگام احیاء، نگرش بهتری داشتند. تصمیم به اجرای دستور العمل پذیرش حضور همراهان هنگام احیاء،  باید تصمیمي همراه با آمادگي تیمي و پشتیباني در سطح فردی  )کارکنان مراقبت های بهداشتي) و سازماني  )سیاست های بیمارستانی) باشد.  مي توان گفت این مطالعه اکتشافي، به ارزیابي آمادگي کارکنان برای پذیرش حضور همراهان هنگام احیاء، کمک نموده است. امیدواریم که تحقیق مذکور مشوق انجام تحقیقات بیشتر در این زمینه در آینده باشد .  

در پایان وظیفه خود می دانم تا از حمایت و پشتیبانی مرکز تحقیقات مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی دانشگاه علوم پزشکی تبریز در اجرای این طرح تشکر و قدردانی نمایم. ضمنا قابل ذکر است که مقاله منتج از این طرح در مجله معتبر و وزین احیاء (Resuscitation ) - ضریب تاثیر 102/4- که یکی از مجلات معتبر در زمینه احیای قلبی – ریوی و همچنین رفرانس انجمن احیای اروپا می باشد، منتشر شده است که این خود افتخاری بزرگ برای کشور عزیزمان و همچنین دانشگاه علوم پزشکی تبریز است.

لینک مقاله:

http://www.resuscitationjournal.com/article/S0300-9572(13)00406-1/references