سنگ كيسه صفرا (كله ليتيازيس) و كله سيستيت
Cholelithiasis (and chole cystitis)
سنگهاي كيسه صفراوي از اجزاء جامد صفرا ساخته شده و از نظر اندازه و شكل تركيبي متفاوت مي‌باشند دو نوع سنگ كيسه صفرا وجود دارد. سنگهاي پيگمانته كه حاوي رنگدانه‌هاي غير كنژوگه صفراوي بوده و سنگهاي گلسترولي (شكل شايعتري مي‌باشند)
كله سيستيت عارضه حاد سنگهاي صفراوي محسوب مي‌شود اغلب بيماران مبتلا به كله سيستيت سنگ كيسه صفرا دارند (كله سيستيت سنگدار) وجود سنگ كيسه صفرا جريان صفرا به خارج را مختل مي‌نمايد باقيماندن صفرا به پيدايش واكنشي شيميايي در كيسه صفرا، ادم، اختلال در خونرساني و گانگرن منجر مي‌گردد. كله سيستيت بدون سنگ بعد از جراحي، تروماي شديد، سوختگي انسداد مجراي سيستيك به علت پيچش آن ترانسفوزيون هاي مكرر خون ايجاد مي‌گردد.
تظارهرات باليني
1- ممكن است بدون علامت بوده و تنها علائم خفيف گوارشي به وجود آورد.
2- ممكن است حاد و يا مزمن بوده و با علائم ديسترس اپي‌گاستريك (پري، نفخ، شكم، درد مبهم در ناحيه RUQ ) بعد از صرف غذائي سنگين همراه گردد.
3- تب، وجود توده قابل لمس شكمي، دردهاي كوليكي شديد در ناحيه ربع فوقاني راست شكم كه به پشت و شانه راست انتشار يافته و چندين ساعت بعد از صرف غذائي سنگين باتهوع و استفراغ بي قراري ودردهاي مداوم يا كوليكي شكمي توام مي‌شود.
4- يرقان همراه با خارش در درصد كوچكي از بيماران ايجاد شده و به علت انسداد مجراي مشترك كبدي به وجود مي‌آيد.
5- تيره‌شدن قابل توجه ادرار و روشن شدن مدفوع
6- نقائص ويتامين‌هاي محلول در چربي A,D,E,K
7- در صورتي كه سنگ كيسه صفرا به انسداد مجراي صفراوي ادامه دهد آبسه، نكروز و پارگي صورت گرفته و به پريتونيت منجر مي‌شود.
ارزيابي تشخيص
· راديوگرافي شكم، اولتراسونوگرافي يا كوله سيستوگرافي، تصوير برداري با استفاده از راديونوكلئيد كله سينتي گرافي
· آندوسكوپي رتروگرادكلانژيوپانكراتوگرافي (ERCP)
· كلانژيوگرافي از راه پوست و كبد (PTC)
درمان طبي
· انفوزيون حلال به داخل كيسه صفرا به منظور حل سنگها صفراوي
· خارج نمودن سنگها با استفاده از وسايل و تجهيزات سبددار و اندوسكوپي ERCP
درمان دارويي
1- ممكن است استفاده از داروهاي مسكن نظير مپريدين لازم شود.
2- اورسودزوكسي كوليك اسيد و كنودزوكسي كوليك اسيد (كنوديول يا CDCA ) در انحلال سنگهاي كلسترولي اوليه موثرند.
3- كنترل و پيگيري طولاني مدت آنزيمهاي كبدي مد نظر مي‌گيرد.
درمان جراحي
1- كله‌سيستكتومي از راه لاپاروسكوپي: اين روش از طريق يك برش يا سوراخ كوچك از راه ديواره شكم و ناف صورت مي‌پذيرد.
2- كله‌سيستكتومي: بعد از ليگاسيون (بستن) مجراي سيستيك و شريان كبدي كيسه صفرا خارج مي‌شود.
3- كوله‌سيستكتومي با برش كوچك: صفرا از طريق برش 4-3 سانتي‌متري برداشته مي‌شود.
4- كوله‌دوكوستومي: به منظور خارج نمودن سنگهاي صفراوي برش در مجاري مشترك صفراوي ايجاد مي‌گردد.
5- كوله‌سيستوستومي (از طريق جراحي و يا از راه پوست): در طي اين روش كيسه صفرا باز شده و سنگها، صفرا و ترشحات خارج مي‌شوند.
مداخلات پرستاري: بعد از عمل
1- بيمار را در وضعيت نيمه نشسته قرار دهيد.
2- امكان انفوزيون مايعات داخل وريدي و ساكشن لوله بيني- معدي را فراهم آوريد.
3- بعد از بازگشت صداهاي روده اي، از آب، مايعات ديگر و رژيم نرم استفاده كنيد.
كاهش درد
1- به منظور بيحركت نگاهداشتن محل جراحي از بيمار بخواهيد كه آن را با يك بالش بيحركت نگاهدارد.
2- مطابق دستور از مكسن استفاده نماييد.
بهبود وضعيت تنفسي
1- به منظور پيشگيري از آتلكتازي به بيمار يادآوري نماييد تا ريه‌ها را به طور كامل متسع نمايد. هر چه سريعتر وي را از تخت پايين آوريد.
2- بيماران سالمند و چاق كه بيشتر مستعد ابتلاء به مشكلات تنفسي هستند به طور دقيق كنترل نماييد.
بهبود وضعيت تغذيه‌اي
در زمان ترخيص به بيمار در رابطه با استفاده از رژيم غذايي مغذي و عدم استفاده از چربي بيش از حد توصيه نماييد محدوديت استفاده از چربي معمولاً 6-4 هفته است.
افزايش مراقبت از پوست و تخليه صفراوي
1- تمامي تيوبها را به كيسه تخليه وصل نموده و از عدم تا شدن لوله‌ها مطمئن شويد بدين منظور آنها را در سطح شكم بيمار بالا بياوريد.
2- زماني كه بيمار حركت مي‌كند، كيسه تخليه را به وي وصل كنيد (يا در جيب وي قرار دهيد.)
3- بيمار را از نظر علايم عفونت، نشست صفرا يا انسداد مسير تخليه صفراوي مد نظر قرار دهيد.
4- با كنترل اسكلري چشم بيمار را از نظر وجود يرقان بررسي نماييد.
5- هرگونه درد در ناحيه ربع راست فوقاني شكم، تهوع و استفراغ را ثبت كرده و گزارش نماييد.
6- به طور مداوم پانسمان را تعويض كرده و با استفاده از پماد از پوست بيمار در برابر تحريكات محافظت به عمل آوريد.
7- به طور دقيق جذب و دفع مايعات را ثبت نماييد.
8- هر 24 ساعت يك بار ميزان صفراي جمع‌آوري شده را اندازه بگيريد: مقدار رنگ و مشخصات ترشحات را ثبت كنيد.